سواد رسانهای و آسیبپذیری در برابر اخبار جعلی: تحلیل تجربیات کاربران فیسبوک ولایت جوزجان، افغانستان در مواجهه با اخبار جعلی
DOI::
https://doi.org/10.69892/jawzjanan.2025.79کلمات کلیدی:
اخبار جعلی, سواد رسانهای, کاربران فیسبوک, ولایت جوزجانچکیده
این تحقیق به بررسی عوامل مؤثر بر آسیبپذیری در برابر اخبار جعلی و سطح سواد رسانهای کاربران فیسبوک در ولایت جوزجان، افغانستان میپردازد. تحقیق حاضر، با استفاده از یک نظرسنجی و با رویکرد کمی تأثیر عوامل جمعیتشناختی، روانشناختی و تجربی بر توانایی تشخیص اخبار جعلی را ارزیابی میکند. جامعه آماری این تحقیق بالاتر از 10 هزار نفر است و با سطح اطمینان 95 درصد و خطای 5 درصد، 384 نفر را به عنوان نمونه آماری مورد مطالعه قرار می دهد. نتایج نشان میدهند سن، جنسیت، تحصیلات و شغل با توانایی تشخیص اخبار جعلی رابطه معناداری دارند، اما وضعیت تاهل براین فرایند بیتأثیر است. اکثریت شرکتکنندگان در مواجهه با محتوای احساسی خویشتنداری نشان میدهند و احساساتی برخورد نمی کنند. با این حال، سطح سواد رسانهای در میان جوانان، افرادی که تحصیلات اندکی دارند و افراد دارای اشتغال آزاد پایینتر است. همچنین، یافتهها بر اهمیت مداخلات آموزشی هدفمند و متناسب با بافت فرهنگی و اجتماعی برای تقویت تفکر انتقادی و افزایش تابآوری دیجیتال تأکید دارند. پیشنهاد میشود برنامههای آموزشی و کارگاههایی به منظور بهبود سواد رسانهای و توانایی تشخیص اخبار جعلی در میان کاربران رسانههای اجتماعی در افغانستان طراحی و اجرا شوند.
مراجع
Allcott, H., & Gentzkow, M. (2017). Social media and fake news in the 2016 election. Journal of Economic Perspectives, 31(2), 211–236. doi:DOI: https://doi.org/10.1257/jep.31.2.211
Buckingham, D. (2015). Defining digital literacy: What do young people need to know about digital media? Nordic Journal of Digital Literacy, 10(Jubileumsnummer).
Etikan, I., Musa, S., & Alkassim, R. (2016). Comparison of Convenience Sampling and Purposive Sampling. American Journal of Theoretical and Applied Statistics, 5(1), 1-4. Retrieved from https://doi.org/10.11648/j.ajtas.20160501.11
Flaxman, S., Goel, S., & Rao, J. (2016). Filter Bubbles, Echo Chambers, and Online News Consumption. Public Opinion Quarterly, 80(S1), 298-320. Retrieved from https://academic.oup.com/poq/article/80/S1/298/2224087
Friggeri, A., Adamic, L., Eckles, D., & Cheng, J. (2014). Rumor Cascades. Proceedings of the Eighth International Conference on Weblogs and Social Media (ICWSM 2014), 101-110. Retrieved from https://www.aaai.org/ocs/index.php/ICWSM/ICWSM14/paper/view/8122/8004
Larson, H. (2018). The biggest pandemic risk? . Viral misinformation. BMJ, 361, k2234. doi:https://doi.org/10.1136/bmj.k2234
Martel, C., Pennycook, G., & Rand, D. (2020). Reliance on emotion promotes belief in fake news. Cognition 188, 188, 39-50. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0010027719302755
Mihailidis, P., & Viotty, S. (2017). Spreadable spectacle in digital culture: Civic expression, fake news, and the role of media literacies in “post-fact” society. American Behavioral Scientist, 61(4), 441–454. Retrieved from https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0002764217701217
Pariser, E. (2011). The Filter Bubble: What the New Personalized Web is Changing What We Read and How We Think. Penguin Press, ISBN: 978-1-59420-300-8. doi:https://books.google.com/books?id=a2kyEAAAQBAJ
Pennycook, G., & Rand, D. (2019). Fighting misinformation on social media using crowdsourced judgments of news source quality. Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), 116(7), 2521–2526.
Potter, W. (2019). Media Literacy (9th ed.). SAGE Publications.
Rashidian, A., Batmanglich, F., & Rezvani, M. (2017). Social media and cultural identity in Afghanistan: Interaction or erosion? Cogent Social Sciences, 1367626, 1(3). doi:https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/23311886.2017.1367626
Rozin, P., & Royzman, E. (2001). Negativity bias, negativity dominance, and contagion. Personality and Social Psychology. 5(4), 296–320. Retrieved from https://doi.org/10.1207/S15327957PSPR0504_2
Tandoc Jr, E., Lim, Z., & Ling, R. (2018). Defining “Fake News.". Digital Journalism, 6(2), 137–153. doi:DOI: https://doi.org/10.1080/21670811.2017.1360143
Vosoughi, S., & et al. (2018). The spread of true and false news online. Science, 359(6380), 1146–1151. doi:https://www.science.org/doi/10.1126/science.aap9559
Wardle, C., & Derakhshan, H. (2017). Information Disorder: Toward an Interdisciplinary Framework for Research and Policy Making. Council of Europe report DGI(2017). Retrieved from https://edoc.coe.int/en/media/7495-information-disorder-toward-an-interdisciplinary-framework-for-research-and-policy-making.html
