فراغینینگ دوره‌دیجیلیگی و اونونگ جمعیت‌دأکی تأثیرینه غیسغا غاراییش
DOI::
https://doi.org/10.69892/jawzjanan.2024.16کلمات کلیدی:
تأثیر, تورکمن خلقی, جمعیت, غوشغی, مخدوم‌قلی فراغیچکیده
مخدوم‌قلی فراغی، اونسکیزینجی میلادی عصر تورکمن ادبیاتینا اولی انقلاب گتیردی، غوشغولارینی عموم خلقینگ دوشونیکلی دیلینده یازیپدیر. شونونگ اوچین تورکمن خلقی فراغی‌نی یورکدن سویوپدیر و اونگا اولی حرمت غویوپدیر. شاعرینگ غوشغولاریندا؛ انسان پرورلیک، وطن سویجیلیک، دوغرولیق، سخاوتلی‌لیق، گوزللیک، جوانمردلیک، دوستلیق و برابرلیق، قهرمانچیلیق یالی موضوع‌لار بیلن دنگ قطاردا خلقینگ آرزو-ایسلگلری ساده دیل بیلن دوشوندیریلیپدیر. فراغینینگ دوره‌دیجیلیگینه باشغاچا غارانیمیزدا، اوندا شاعرینگ شعرلری‌نینگ آغراملی بولگی‌نینگ دینی-تصوفی موضوع‌دا بولاندیغینی آییتماق بولار. فراغی، غوشغولاریندا دین مقدس اسلامینگ اساسلارینی بیان اتمک بیلن آدملاری دینی یورلگه‌لر بویونچا تربیه اتمأگه چالیشیپدیر. بو تحقیقینگ هدفی، شاعرینگ غوشغولاری‌نینگ جمعیتینه بولان تأثیرینی آچیقلاماقدیر. شاعرینگ دوره‌دیجیلیگی کوپ طرفلی بولوپ، جمعیتینگ دورلی اوورلاری حقدا قیمتلی معلوماتلار بریپدیر. شو نقطه نظردان بو تحقیق‌دا شاعرینگ دینی-تصوفی فکرلری، اجتماعی دوشونجه‌لری، وطن سویجیلیک و قهرمانچیلیق فکرلری‌نینگ جمعیت‌دأکی تأثیری حقدا معلومات برمأگه چالشیلیپدیر. بو دوغرودا هنوزه‌چنلی یترلی علمی بارلاغلار آلنیپ باریلماندیر. شو سببدن، گلجکده بارلاغ آلیپ بارجاقلار اوچین فایده‌لی و اهمیتلی بیر ایش بولجاقدیغینا اینانیوریس. بو تحقیقی یولا غویماق‌دا تحقیقینگ کتابخانه گورنوشی اساس آلیندی. موضوع بیلن باغلانشیقلی افغانستان‌دا و داشاری یورتلاردا ادیلن علمی اعتبارلی ایشلردن فایده‌لانیلدی. نتیجه‌ده، فراغینینگ تورکمن خلقی‌نینگ آراسیندا ناهیلی سویولن بیر شخصیت بولاندیغی معلوم بولدی. شاعرینگ غوشغولاریندا تورکمن خلقی‌نینگ دورموشی و یاشاییش شرطلری اوز بیانینی تاپیپدیر. شو سببدن شاعرینگ غوشغولاری کوپچولیک طرفیندان قبول ادیلیپدیر.
مراجع
راسخ یلدرم، محمد صالح. (1394). تاریخ و فرهنگ ترکمن‌ها. مزار شریف: صورتگر.
عاشورپور، نور محمد. (۱۳۸۸). دیوان مختومقلی فراغی (متن انتقادی). گرگان: مختومقلی فراغی.
فراغی، مخدوم‌قلی. (۱۳۸۰). مخدوم‌قلی فراغینینگ کامل دیوانی. چاپا تیارلان: عبدالمجید توران، لاهور: ملت پریس.
فراغی، مخدوم‌قلی. (۱۳۹۲). دیوان مختومقلی فراغی و متن کامل و تطبیقی اشعار. چاپا تیارلان: اراز محمد سارلی، گرگان: مختومقلی فراغی.
فرزاد، عبدالرحیم. (1395). فراغینینگ عرفانی موضوع‌داقی شعرلرینه غیسغا بیر غاراییش، جوزجانان علمی مجله‌سی، (۱۷)، ۱۳۰-۱۴۷.
Beşen Delice, T. (2017). Mahtumlu’nu Şiirleriyle Tanımak. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 2(1), 82-100.
Sarıyev, B. (2017). Türkmen Türkçesi ve Kültürü Üzerine Makaleler. Yayına Hazırlayan: Emrah Yılmaz ve Tuna Yılmaz, Ankara: Akçağ Yayınları.
Sağlam, S. (2013). Mahtumkulu’nun Tenkit Şiirleri Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(2), 162-163.
Pyragy, M. (1926). Magtymguly Goşgulay. Çapa Taýýarlan: Berdi Kerbabaýow, Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşriýaty.
Pyragy, M. (1959). Magtymguly. Çapa Taýýarlan: Garyýew, Baýmuhammet Atalyýewiç. (1975). Magtymguly. Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşriýaty.
Pyragy, M. (1988). Magtymguly. Çapa Taýýarlan: Abdulrahman Amanow we Başgalary, Aşgabat: Ylym Neşriýaty.
Yawar, M. B. (2023). Afganistan’da Mahtumkulu’nun Öğrenilşi. Kardeş Kalemler Dergisi, 205, 58-65.
